OKUL AİLE BİRLİKLERİNİN STATÜSÜ
Okul aile birliklerinin hukuki zeminini 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ve Milli Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği oluşturur.
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 16. Maddesine göre:
“Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında işbirliği sağlanır. Bu amaçla okullarda okul-aile birlikleri kurulur. Okul-aile birlikleri, okulların eğitim ve öğretim hizmetlerine etkinlik ve verimlilik kazandırmak, okulların ve maddi imkânlardan yoksun öğrencilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere; aynî ve nakdî bağışları kabul edebilir, maddi katkı sağlamak amacıyla sosyal ve kültürel etkinlikler ve kampanyalar düzenleyebilir, okulların bünyesinde bulunan açık alan, kantin, salon ve benzeri yerleri işlettirebilir veya işletebilirler. Öğrenci velileri hiçbir surette bağış yapmaya zorlanamaz. Okul-aile birliklerinin kuruluş ve işleyişi, birlik organlarının oluşturulması ve seçim şekilleri, sosyal ve kültürel etkinliklerden sağlanan maddi katkılar, bağışların kabulü, harcanması ve denetlenmesi ile açık alan, kantin, salon ve benzeri yerlerin işlettirilmesi veya işletilmesinden sağlanan gelirlerin dağıtım yerleri ve oranları, harcanması ve denetlenmesine dair usul ve esaslar, Maliye Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığınca müştereken hazırlanan yönetmelikle düzenlenir.”
Milli Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’nin 5. maddesine göre ise:
“– (1) Okul ile aile arasında bütünleşmeyi gerçekleştirmek, veli ile okul arasında iletişimi ve iş birliğini sağlamak, eğitim ve öğretimi geliştirici faaliyetleri desteklemek, okulun ve maddi imkânlardan yoksun öğrencilerin eğitim ve öğretimle ilgili zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere okullar bünyesinde tüzel kişiliği haiz olmayan birlikler kurulur.
(2) Birlik, kurulduğu okulun adını alır”
Açıktır ki, okul aile birlikleri okul ile aile arasında işbirliğini sağlayarak eğitimin etkinliğine ve verimliliğine katkı sağlamayı, okulların maddî imkânı kısıtlı öğrencilerinin temel ihtiyaçlarını karşılamayı hedeflemektedir. Bu gaye ile bağış kabul edebileceği gibi okul bünyesinde bulunan açık alan, kantin, salon vb. yerleri başkalarına işlettirebilir ya da kendisi işletebilir.
KANTİN VE DİĞER SOSYAL/TİCARİ ALANLARI İŞLETEN OKUL AİLE BİRLİĞİNİN MÜKELLEFİYET DURUMU
Maliye Bakanlığı’nın 05.08.2004 tarih ve KVK-11/2004-9/ Okul Aile Birlikleri-1 sayılı sirkülerinde durum açıklanmış ve şöyle denilmiştir:
“Okul ve Kurumlardaki Kantin, Açık Alan, Salon ve Benzeri Yerlerin Okul Aile Birlikleri Tarafından İşletilmesi
Kurumlar Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (C) bendinde; iktisadi kamu müesseseleri kurumlar vergisi mükellefleri arasında sayılmış, 4 üncü maddesinde de Devlete, özel idarelere, belediyelere ve diğer kamu idare ile müesseselerine ait veya tabi olup, faaliyetleri devamlı bulunan ve birinci maddenin (A) ve (B) işaretli bentleri dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmelerin iktisadi kamu müesseseleri olduğu, bunların kazanç gayesi gütmemelerinin, faaliyetlerinin kanunla tevdi edilmiş görevler arasında bulunmasının, tüzel kişiliklerinin olmamasının, müstakil muhasebeleri ve kendilerine tahsis edilmiş sermayelerinin veya işyerlerinin bulunmamasının mükellefiyetlerine tesir etmeyeceği yer almaktadır.
Bu hükme göre, Devlete, özel idarelere, belediyelere ve diğer kamu idare ve müesseselerine ait veya tabi olup devamlı olarak ticari, sınai ve zirai konularda faaliyet gösteren işletmeler kurumlar vergisi mükellefidirler.
Okul aile birlikleri, Milli Eğitim Temel Kanununa göre çıkarılan yönetmelik uyarınca kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan amacı; okulun ihtiyaçlarının karşılanması, veli ve öğretmenler arasında işbirliğinin sağlanması olan ve bulundukları okul bünyesinde faaliyet gösteren birliklerdir.
Buna göre, bulunduğu okul bünyesinde ve okul adına faaliyet gösteren anılan birliklerin söz konusu yerleri işletmeleri halinde, Kurumlar Vergisi Kanununun 1/C ve 4 üncü maddesi hükümleri uyarınca iktisadi kamu müessesesi olarak kurumlar vergisi mükellefiyetinin tesis ettirilmesi ve mükellefiyetle ilgili ödevlerini yerine getirmesi gerekir. Vergisel yükümlülüklerin yerine getirilmesinden okul aile birliği yönetiminde bulunanlar sorumludur.”
Buna göre, okullarda kantin, açık alan, salon vb. yerleri işleten okul aile birliğinin kurumlar vergisi mükellefi olacağı konusunda tereddüt bulunmamaktadır.
Ancak okul aile birliğinin kantin, açık alan, salon vb. yerleri işletmek amacıyla oluşturduğu iktisadi işletmenin ticaret sicilde tescil ve ilan edilip edilmeyeceği konusunda tereddütler ortaya çıkmıştır.
OKUL AİLE BİRLİĞİ İKTİSADİ İŞLETMESİ TESCİLE TABİ MİDİR?
6102 sayılı TTK’nun 40. maddesi her tacirin ticari işletmesini ve ticari unvanını işletmesini açtığı tarihten itibaren onbeş gün içinde işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirmesi gerektiğini söyler.
Aynı kanun 11 ila 17. maddelerde tacir türlerini sayarak “gerçek kişi”, “tüzel kişi” ve “donatma iştiraki”nin tacir hükümlerine tabi olduğunu ifade eder. Tüzel kişiler ise kanunda şöyle tarif edilmiştir:
“Ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılırlar.”
Kanun metnine göre söz konusu kurum/işletme tüzel kişi sayılabilmesi için ya ticaret şirketi olmalı veya vakıf ve dernekler tarafından kurulmuş bir işletme olmalı ya da kamu tüzel kişiliği tarafından kurulmuş bir kurum/işletme olmalıdır.
Okul aile birliklerinin gerçek kişi ve donatma iştiraki olmadığı açıktır. Tüzel kişiliğinin bulunmadığı ise Milli Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’nin Kuruluş başlıklı bölümünde madde 5’te açıkça ifade edilmiştir. Yönetmelik şöyle söyler:
“Kuruluş
MADDE 5 – (1) Okul ile aile arasında bütünleşmeyi gerçekleştirmek, veli ile okul arasında iletişimi ve iş birliğini sağlamak, eğitim ve öğretimi geliştirici faaliyetleri desteklemek, okulun ve maddi imkânlardan yoksun öğrencilerin eğitim ve öğretimle ilgili zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere okullar bünyesinde tüzel kişiliği haiz olmayan birlikler kurulur.
(2) Birlik, kurulduğu okulun adını alır.”
Dolayısıyla 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ve Milli Eğitim Bakanlığı Okul-Aile Birliği Yönetmeliği’ne göre kurulmuş olan, tüzel kişiliği bulunmayan ve bu sebeple tacir sıfatını taşımayan okul aile birliklerinin kurdukları kurum/işletmelerin kurumlar vergisi mükellefi olmakla beraber ticaret sicilinin tesciline tabi olmadığı anlaşılmaktadır.
Dinamik Ofis 