SOSYAL YARDIM ÖDEMELERİNDE VERGİ VE SGK PRİM İSTİSNALARI
ÖZEL OKUL ÖĞRETMENLERİNE YAPILAN SOSYAL YARDIM ÖDEMELERİNDE VERGİ VE SGK PRİM İSTİSNALARI
(2016 YILI İÇİN)
Recep GÜLŞEN SMMM – Bilirkişi
Son yıllarda özel okul sektöründe aktör, derslik ve öğrenci sayılarında hissedilir derecede artışlar olduğu gözlenmekte. Ülkemizde kişi başına düşen gayri safi milli hasılanın yükselmesi, gelir dağılımının geçmiş yıllara nazaran tabana biraz daha yayılması, velilerin çocuklarına daha nitelikli eğitim aldırma gayretleri gibi nedenlerin özel okullara olan ilgiyi artırdığı kanaatindeyim.
Özel okullar her ne kadar ticari işletme olsalar da mevzuat yönüyle genel anlamda hem 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu hem de 4857 sayılı İş Kanununa tâbîdirler. Bu ise, bazı uygulamalar bakımından normal ticari işletmelerde uygulananlardan farklı durumları ortaya çıkarmaktadır.
Bu yazımızda özel okul öğretmenlerine yapılan sosyal yardım kapsamındaki ödemeleri vergi ve sgk yönünden ele alacağız.
Özel Okul Öğretmenine Ödenen Sosyal Yardımlar Gelir Vergisine Tabi Değildir
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 25. Maddesi gelir vergisinden istisna edilen tazminat ve yardımları saymıştır. 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 9. Maddesi ise“…Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemeler, bütçe kanunlarıyla resmi okul öğretmen ve personeline sağlanan haklara denk olarak okul öğretmenlerine ve personeline de ödenir. Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmez…’‘ hükmüne yer vermiştir. Hükümden anlaşılacağı üzere özel okul öğretmen ve personeline yapılan sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmeyeceği açıktır.
Peki, sosyal yardım sayılan ek ödemeler nelerdir?
Bütçe kanunlarıyla resmi okul öğretmenlerine sağlanan haklar 657 Sayılı Kanunun 202 ila 208. maddelerinde ve ek 32. maddede sayılmıştır. Bunlar, aile ve çocuk yardımı (657/202), doğum yardımı (657/207), ölüm yardımı (657/208), eğitime hazırlık ödeneği (657 ek madde 32) şeklinde ifade edilebilir. Tek tek ele alacak olursak:
Aile ve Çocuk Yardımı
657 sayılı kanununun 202. maddesine göre aile ve çocuk yardımı, memurun herhangi bir menfaat karşılığı çalışmayan ve herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için (3/7/2011 tarihli ve 2011/2022 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Kararın 3 üncü maddesiyle 1/7/2011 tarihinden itibaren) 2.134; çocuklardan her biri için de 250 gösterge rakamının (72. Ay dahil olmak üzere 0-6 yaş çocuk için 500 gösterge rakamının) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. 203. madde ise aile ve çocuk yardımının her ay aylık ile ve karı koca ikisi de devlet memuru ise yalnızca kocaya ödeneceğini vaz eder.
Buna göre 2016 yılı 1 Ocak 31 Temmuz arası uygulanacak aile ve çocuk yardımları şu şekilde olacaktır:
- Memur maaş katsayısı (1 Ocak – 31 Temmuz): 0,088817
- Aile göstergesi: 2.134
- Çocuk göstergesi (6 yaş üzeri): 250
- Çocuk göstergesi (0-6 yaş): 500
- Aile yardımı tutarı 0,088817 X 2.134 = 189,54 TL olacaktır.
- Çocuk yardımı tutarı (6 yaş üzeri) 0,088817 X 250 = 22,20 TL olacaktır.
- Çocuk yardımı tutarı (0-60 yaş) 0,088817 X 500 = 44,41 TL olacaktır.
5580 sayılı kanunun 9. maddesindeki açık hüküm gereği aile ve çocuk yardımlarından gelir vergisi kesintisi yapılmaz. Ancak SGK primleri bakımından istisna tutarını aşan kısımdan prim kesintisi yapılmalıdır.
SGK istisna tutarları ise şöyledir:
- Aile yardımı SGK istisnası, brüt asgari ücretin %10’u kadardır.
- Çocuk yardımı SGK istisnası ise, brüt asgari ücretin %2’si kadardır. Çocuk yardımı istisnası en fazla 2 çocuk için hesaplanabilir.
- Brüt asgari ücret 1.647 TL’dir. Buna göre:
- Aile yardımı SGK istisna tutarı 647 X 0,10 = 164,70 TL
- Çocuk yardımı SGK istisna tutarı 647 X 0,02 = 32,94 TL (2 çocuk için 65,88 TL’dir.)
Doğum Yardımı
657 sayılı kanunun 207. maddesiyle düzenlenmiş olan doğum yardımı uygulaması, 27/03/2015 tarihli 6637 sayılı kanun hükmünde kararname İle kaldırılmıştır.
Ölüm Yardımı
Memurun eş veya çocuğunun ölümü halinde en yüksek devlet memuru aylığı (9500 X aylık katsayısı); Memurun ölümü halinde en yüksek devlet memuru aylığının iki katı kadar ödeme yapılır. Buna göre:
- Eş veya çocuğun ölümü halinde 9500 X 0,088817 = 843,76 TL
- Memurun ölümü halinde 9500 X 0,088817 X 2 = 1.687,52 TL
5510 sayılı kanunun 80. maddesine göre, ölüm yardımı prime esas kazanç değildir. Dolayısıyla ölüm yardımından SGK prim kesintisi yapılmaz.
Öğretim Yılına Hazırlık Ödeneği
657 sayılı kanunun ek 32. maddesine istinaden her yıl eğitimin başladığı ay içinde, Bakanlar Kurulunun belirlediği tutar, Milli Eğitim Bakanının belirlediği tarihte bir defaya mahsus olmak üzere ödenir. 2015-2016 eğitim yılı için bu tutar brüt 950 TL’dir. Öğretim Yılına Hazırlık Ödeneği gelir vergisine tâbî değildir. Prime esas kazançlardan istisna edilen ödemeler içinde sayılmadığından SGK primine tâbidir.
Öte yandan yukarıda anlatılan ödemelerin hepsi damga vergisine tâbîdir.
Sonuç
Başlıkta da ifade ettiğimiz üzere burada anlatılan vergi ve SGK istisnaları 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa tâbî özel okul statüsündeki işyerlerinde çalışan eğitim sınıfına dâhil personel için geçerlidir.
Aile ve çocuk yardımları, şartlarını taşıyan öğretmenler için her ay bordroda düzenlenip ödenmelidir. Diğer yardımlar ise şartlarının gerçekleştiği zaman (ölüm gibi), bir defaya mahsus olarak ödenir.
Söz konusu yardımlar için işveren, istisna tutarlarından fazla ödeme yapabilir. Bu durumda fazladan ödenen kısım ücret sayıldığı için hem gelir vergisi hem de SGK prim kesintileri yapılacağı muhakkaktır.
Özel okulda çalışıyor olsa bile eğitim öğretim sınıfına dâhil olmayan diğer çalışanlar için 4857 ve 5510 gibi kanunlar uygulanmalıdır.
Özel okul öğretmenlerinin bordrolarını hazırlayan arkadaşların bu noktaları gözden kaçırmamaları gerekir.
Recep GÜLŞEN
SMMM – Bilirkişi
Konya Envar Koleji
Yorumlar